Hartelijk dank Jef De Ridder (Heemkring Osschaert) voor dit verhaal
De familie Jacob vestigde zich pas halverwege de 19° eeuw in Moerzeke.
Het was Ludovicus Bellarminus Jacob, op 19 december 1837 geboren te Erembodegem en die er tot dan woonde, die op 4 november 1863 te Moerzeke huwde met Virginie Verhelst, landbouwster, geboren te Moerzeke op 27 juni 1840.
Zij was de dochter van Petrus Verhelst en van Anna Bertina Van de Steen.
Ludovicus Bellarminus overleed te Moerzeke op 10 juli 1909 terwijl zijn echtgenote reeds op 13 oktober 1902 overleden was.
Gedurende heel hun leven hadden zij het beroep van landbouwer uitgeoefend.
Uit het huwelijk van deze twee mensen kwamen 10 kinderen voort.
Het vijfde kind werd te Moerzeke op 23 maart 1871 geboren en kreeg de voornaam: Augustus.
Hij overleed er op 29 november 1952 na er op 29 december 1909 getrouwd te zijn met Carolina Van Vossel. Geboren te Moerzeke op 30 december 1887 en overleden in de gemeente op 10 april 1964.
Zij was de dochter van Ludovicus Leopoldus Van Vossel en van Catharina Victoria Claus.
Beiden hadden heel hun leven geleefd van de inkomsten uit de uitbating van een boerenbedrijf.
Het gezin kreeg 10 kinderen namelijk:
1. Mariette Sylvia: Geboren te Moerzeke op 6 december 1910 en overleden aldaar op 18 februari 1911
2. Emelda Maria: Geboren te Moerzeke op 25 december 1911
3. Adolf Louis Gerard: Geboren te Moerzeke op 10 april 1913
4. Clement Joseph: Geboren te Moerzeke op 4 juli 1914
5. Maria Elisabeth: Geboren te Moerzeke op 15 oktober 1916
en overleden te Dendermonde op 29 oktober 1963.
Zij was te Moerzeke op 18 februari 1944 met Laurens Leo Miers, op 25 maart 1910 geboren te Grembergen.
Hij oefende het beroep van politieagent uit terwijl zijn echtgenote als landbouwster bekend stond.
6. Marie Antoinette: Geboren te Moerzeke op 11 april 1918 en aldaar overleden op 11 juni 1918.
7. Leon: geboren te Moerzeke op 9 april 1920 en overleden in Brandenburg (Duitsland) op 15 november 1943.
8. X: Geboren en overleden te Moerzeke op 24 augustus 1921
9. X: Geboren en overleden te Moerzeke op 4 november 1922
10. Marie Theresia Emelda: geboren te Moerzeke op 1 januari 1928 en aldaar overleden op 24 februari 1928.
Leon Jacob was dus het 7° kind in het gezin Jacob-Van Vossel dat zich van bij het huwelijk van de ouders, aan de Sint-Martensommegangstraat, 1 te Moerzeke gevestigd had.
Leon zelf oefende tot aan zijn aanhouding door de Duitsers het beroep van schildersgast uit.
De Familie Jacob-Van Vossel.
Adolf Louis Jacob,Emelda Jacob, Clement Joseph Jacob, Maria Jacob (staand)
Augustus Jacob, Leon Jacob en Carolina Van Vossel (zittend)
Foto van mevrouw Carolina Van Vossel, de moeder van Leon Jacob.
Het leed om haar vermoorde zoon is van haar gelaat te lezen.
De juffrouw op bovenstaande foto was op de dag van zijn aanhouding de verloofde van Leon Jacob (rechts van haar)
Hoofdstuk II. Aanleiding tot de aanhouding van Leon Jacob.
Op 13 juli 1949 schreef Adjudant Hendrix, commandant van de Rijkswachtbrigade van Hamme,
aan de heer Van De Voorde, Staatssecretaris-verslaggever van de dienst "Statuut van de Politieke Gevangenen" een verslag met o.a. volgende tekst:
"Uit het onderzoek waartoe ik ben overgegaan te Moerzeke, betreffende genaamde Leon Jacob, Sint-Martensommegangstraat, 1, blijkt het volgende:
....
1- Belanghebbende was werkelijk propagandaleider van de weerstandsgroep B.V.L.
- Sectie: Dendermonde.
2- Hij deelde vlugschriften uit en werfde leden aan..."
3- Uit deze officiële vaststelling blijkt dat betrokkene actief lid was van
Het Belgisch Vrijwilligers Legioen (B.V.L.).
Hij was er zelfs benoemd tot "Propagandaleider".
De organisatie "Het Belgisch vrijwilligers legioen" werd tijdens de tweede oorlog opgericht met het oog op o.a. het verstrekken van hulp aan de Engelsen bij en na hun aanval op de Duitse stellingen, het plegen van sabotagedaden, spionage, het verspreiden van sluikpers, strijd tegen de verplichte tewerkstelling in Duitsland...
De stichters van de vereniging behoorden tot de christendemocratische strekking.
Zij waren oorspronkelijk vooral actief in de streek rond Luik.
Er bestonden echter ook vertakkingen naar Gent, Aalst en Dendermonde...
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de officiële aanklacht tegen Leon Jacob door het Duitse gerecht als volgt luidde:
"... behoorde in 1942 tot een weerstandsorganisatie die ingeval van een Engelse landing,
de Engelsen in hun strijd tegen de Duitse troepen moest ondersteunen en heeft zich aldus schuldig
gemaakt aan begunstiging van de vijand...".
Omdat Leon Jacob, tot op de dag van zijn arrestatie, nog geen effectieve daden van weerstand tegen het Duitse leger gepleegd had, kon enkel het lidmaatschap van een verzetsbeweging aan hem ten laste gelegd worden en beschouwden de Duitsers hem als een politieke tegenstander.
Hij werd aldus behandeld als een politiek gevangene.
Dat maakte dat hij, na zijn aanhouding en de reeks van ondervragingen die iedere aangeklaagde diende te ondergaan, niet naar een concentratiekamp gestuurd werd, maar opgesloten in verschillende gevangenissen die voorzien waren voor de detentie van criminelen, misdadigers van gemeen recht en... voor politiek gevangenen.
Hoofdstuk III. Zijn aanhouding.
Niemand beter dan Luk Jacob, de thans overleden neef van Leon, kon beter vertellen over de manier waarop zijn nonkel door de Duitsers aangehouden werd.
Hij vertelde wat volgt;
"Als kleuter van bijna 5 jaar heb ik de aanhouding meegemaakt van mijn oom Leon Jacob (Lid van het BVL).
Het was zaterdag, 26 september 1942 in de voormiddag. Het drama speelde zich af in de ouderlijke hoeve te Moerzeke.
Ik zie nog voor mijn ogen hoe een personenwagen met twee Duitse soldaten7 en twee mannen, in het zwart gekleed8, het erf kwamen opgereden.
Zij sloten het hek en iedereen werd, in afwachting van de komst van mijn oom, verzameld.
Deze laatste was naar de kapper.
Spijtig genoeg kon niemand van de aanwezigen iemand alarmeren om hem te verwittigen van wat er thuis aan het gebeuren was.
Bij zijn thuiskomst hebben zij mijn oom opgepakt en hebben ze hem naar de gevangenis van Dendermonde gevoerd.
Dezelfde dag werd hij naar "De Nieuwe Wandeling- gevangenis" in Gent overgebracht.
Daar heeft mijn moeder hem nog één keer bezocht.
Zij vertelde hieromtrent dat Leon duidelijke sporen van mishandeling droeg.
Hij heeft toen letterlijk aan mijn moeder gezegd:
"... Het is gedaan met mij, doe de groeten aan vader, moeder, broers en zussen.
Ik zal hen nooit meer terugzien...".
Nadien werd van oom Leon geen nieuws meer ontvangen tot na de bevrijding.
Hij is onthoofd in de Gorden-gevangenis te Brandenburg (Havel) op 15 november 1943 en zijn lichaam werd verbrand.
Foto van de in de Gordon-gevangenis, bij de terechtstellingen gebruikte guillotine
Op 10 december 1945 is zijn urne bijgezet op het oude kerkhof van Moerzeke naast de kerk.
Hij werd begraven in het graf van zijn grootvader Ludovicus Bellarminus...".
Etienne Jacob (broer van Luk Jacob) schreef mij op 2 januari 2012 het volgende:
"... Mijn moeder zaliger heeft tijdens de inval van de SS, met een wasmand vol vuile was,
de papieren opgehaald die in de boerderij waren o.a. de ledenlijst van de vrijwilligers
die in het verzet waren.
Gelukkig hebben de Duitsers dit niet gemerkt. Zoniet....".
Tot daar een nauwkeurige beschrijving van de omstandigheden waarop Leon Jacob aangehouden werd.
De eerste vraag die de familie Jacob zich na de aanhouding van Leon stelde was:
"Hoe is het kunnen gebeuren dat de Duitsers zo goed op de hoogte waren van het geheime leven van hun zoon en broer"?
In het algemeen gesproken waren de jaren 1942 tot 1943 desastreus voor de verzetsbewegingen
in ons land in het algemeen en voor deze uit de streek rond Dendermonde in het bijzonder.
Getuige hiervan is het feit dat bij de vijf Belgen die in november 1943 door de Nazi's terechtgesteld werden "wegens deelname aan activiteiten tegen de Duitse staat..." er drie Oost-Vlamingen uit de streek rond Dendermonde waren.
Wanneer wij verder kijken zien wij trouwens nog de aanhouding op 23 juli 1944 van mevrouw Albertine De Bus. Zij was afkomstig uit Hamme-Zogge en werd te Dendermonde, samen met nog vier andere vrouwelijke verzetstrijders, gearresteerd.
De ijver die de Duitsers aan de dag legden om de verzetsbewegingen harde slagen toe te brengen had meerdere redenen.
Vooreerst was er de minder goede en zelfs slechte gang van zaken voor het Duitse leger aan de verschillende fronten, maar ook de steeds driestere, vaak gezamenlijke activiteiten op gebied van sabotage en aanslagen op Duitsgezinde landgenoten door het verzet, irriteerde de Duitse overheid in België uitermate.
Het was hun bedoeling om via represailles en aanhoudingen, waarvan vaak onschuldige mensen het slachtoffer waren, trieste voorbeelden te stellen aan hun tegenstanders.
Kortom de Duitsers wilden, via de door marteling van gevangenen verkregen inlichtingen, het hele verzetsapparaat in ons land met wortel en tak uitroeien.
Hun inlichtingdienst rekende bij deze taak vaak op de hulp van Vlaamse collaborateurs.
Zo geschiedde ook in het geval van Leon Jacob.
Uit door de familie en met behulp van het verzet ingewonnen inlichtingen, bleek dat hij, door bemiddeling van een "zogezegde vriend" uit Grembergen, aangewezen werd als lid van een, door de Duitse overheid,verboden organisatie.
De persoon die uiteindelijk als verklikster aangeduid werd was een zekere "Emma".
Zij baatte een café uit tegenover het voetbalplein van Dendermonde op de Vossenhoek te Grembergen.
Er wordt algemeen aangenomen dat de jeugdige overmoed en de loslippigheid van Leon in haar herberg de rechtstreekse oorzaak zou kunnen geweest van zijn verklikking.
Genoemd feit ontkracht de stelling als zou Leon Jacob verraden zijn door een in de streek zeer actief en algemeen erkend collaborateur uit Grembergen.
Maar toch heeft deze persoon een rol gespeeld bij de aanhouding van Leon.
Hoofdstuk IV. Het verdere lot van Leon Jacob.
Er werd reeds aangehaald dat, nadat mevrouw Alexandrina De Clerck, hem een bezoek gebracht had
in "De Nieuwe Wandeling" te Gent, niets meer over Leon vernomen werd.
Het verdere onderzoek naar deze periode uit het leven van Leon Jacob werd uitgevoerd door wijlen de heer Luk Jacob en de heer Etienne Jacob, neven van betrokkene.
De heer Luk Jacob was reeds een eind gevorderd met zijn opzoekingen toen hij door ziekte genoodzaakt was zijn werk te stoppen.
Dankzij zijn opzoekingen ben ik erin geslaagd om het traject dat Leon Jacob van de ene gevangenis naar de andere bracht te reconstrueren.
Na zijn arrestatie op de ouderlijke hoeve werd Leon door de Feldgendarmen en hun twee kompanen onmiddellijk naar de gevangenis van Dendermonde gevoerd.
Dezelfde dag nog kwam hij aan in de Gentse gevangenis "De Nieuwe Wandeling".
Het was hier dat hij zijn eerste ondervragingen onderging en waar men op allerhande manieren trachtte om hem de namen van de andere leden van zijn verzetsgroep te laten verklappen.
Ondanks zware mishandelingen heeft hij nooit toegegeven aan de druk die de Gestapo op hem heeft uitgeoefend.
Uit een fiche opgemaakt door het "Croix-Rouge de Belgique - Office de secours aux internés civils"
kon ik opmaken dat Leon op 23 maart 1943 van Gent naar de gevangenis van Bochum overgebracht werd.
Hij verbleef daar tot 28 mei 1943 en droeg er het nummer 3057/42.
Uit de gegevens op dezelfde fiche kunnen wij nog zien dat hij op de reeds genoemde datum van 28 mei 1943 naar Papenburg getransfereerd werd.
In het archief van Luk Jacob vond ik een fiche van de Duitse overheid op naam van Leon met als "Gefangenenbuch nummer" 450/43.
Wij lezen dat de genaamde Leon Jacob uit Moerzeke bij Dendermonde, met als beroep schilder,
zonder kinderen en van wie de vader August heette, op 4 augustus 1943 naar het tuchthuis van Hameln getransfereerd werd vanuit de Strafgevangenis, Lager VII te Esterwegen23 en op 15 september 1943 werd hij vervolgens naar de Strafgevangenis in Vechta afgevoerd.
Leon werd op 21 oktober 1943 door de Rechtbank van Hameln - 2° Senaat, ter dood veroordeeld wegens hoogverraad en op 9 november 1943 naar de Gördon gevangenis in Brandenburg (Havel) getransfereerd.
Op de besproken fiche werd de door de Duitse administratie volgende vermeldingen aangebracht:
"Hochverrat - Zum Tode - Austrittstag: 9.11.1943: Brandenburg".
Deze minimale aanduidingen beslisten over het lof van Leon Jacob.
Wij weten dat Leon op 15 november 1943 in deze gevangenis onthoofd werd en dat zijn lichaam verbrand werd.
Samen met hem, werden op dezelfde dag, nog vier andere steekgenoten terechtgesteld.
Allen droegen zij, volgens inlichtingen verstrekt door de Duitse administratie, dezelfde aanklacht met zich mee:
"Feindbegünstigung und Freischärlerei. Die Verurteilten haben der Belg. "Freiwilligen-Legion"
angehört und nach der erhofften Landing der Engländer mit diesen gegen die Deutsche Besatzung
zu kämpfen vorgehabt.
De vonnissen werden blijkbaar aan de lopende band uitgevoerd.
Op de dag dat onze vijf landgenoten terechtgesteld werden, vonden er nog 11 Duitsers, 2 Polen en 1 Oostenrijker de dood door onthoofding.
Hoofdstuk V. Hoe het verder ging.
Na de bevrijding van onze gewesten in september 1944 en de ineenstorting van het Nazi-Duitse Rijk in mei 1945, werd er werk gemaakt van opzoekingen naar de lotgevallen van de vele vermiste oorlogsslachtoffers. Op het einde van 1945 kregen de ouders van Leon Jacob een officieel telegram van de legerleiding met de laconieke mededeling:
"... Uw zoon werd onthoofd en zijn lichaam verbrand...".
Op 10 december 1945 werd in de Sint-Martinuskerk van Moerzeke een zieledienst ter ere van de overledene opgedragen.
De urne werd in het graf van zijn grootvader Ludovicus, Bellarminus Jacob, tegen de buitenmuur van het toenmalige kerkhof, bijgezet.
Toen het oude kerkhof ontruimd werd kreeg Leon een rustplaats tegenover zijn oorspronkelijke begraafplaats, tegen de gevel van de kerk.
Tot op de dag van vandaag rust hij hier nog altijd...
Achterzijde van het gedachtenisprentje opgemaakt naar aanleiding van de eredienst die op 10 december 1945
in de Sint-Martinuskerk te Moerzeke opgedragen werd..
Foto genomen bij de huldiging aan het graf van Leon Jacob in 1947.
Wij herkennen: Vader August Jacob, Luk Jacob (kleine jongentje) en de Gilbert Lemmens, de toenmalige burgemeester
Affiche uitgehangen te Moerzeke met de vraag aan de inwoners om op 11 en 15 november 1955
aanwezig te zijn op de vieringen van de nationale feestdagen.
Bemerk dat op 15 november (10 jaar na zijn overlijden) een speciale bloemenhulde georganiseerd werd ter ere van Leon Jacob.
De jaren gingen voorbij en de heldendood van Leon is vervaagd tot een detail in de geschiedenis van de gemeente Moerzeke.
Het strekt het bestuur van de gemeente tot eer dat zij zijn graf en de herinnering aan zijn leven en dood in ere houden
en aldus voorkomen dat de figuur van Leon Jacob volledig zou vergeten geraken.
Omdat Heemkring Osschaert VZW, volgens haar statuten, de taak heeft attent te zijn op de toestand van openbaar onroerend erfgoed, durf ik aan het gemeentebestuur vragen om de
grafsteen van de overledene te laten voorzien van een meer leesbare tekst. Natuurlijk wordt dit ook gesteund door NSB Hamme!
De tand des tijds heeft ook hier zijn werk gedaan...
